Βαρβάρα Τερζάκη

“Η σύνδεση της τέχνης της υφαντικής ως τρόπου ζωής με κάποια μορφή πολιτικής στάσης ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Η αποστολή Πηνελόπη Gandhi μπορεί να αποτελέσει μία λαμπρή αρχή για την επιστροφή στις τέχνες των χεριών, στη λαϊκή παράδοση που προστατεύει και διευρύνει τον πολιτισμό μας”.
Από τα ομηρικά έπη η Πηνελόπη ύφαινε το μέλλον σε έναν τόπο ακυβέρνητο, ενώ ο Μαχάτμα Γκάντι προέβαλε την ιδέα της οικιακής παραγωγής και χειροτεχνικής κατασκευής υφαντών ως λύση για την αποφυγή της ανθρώπινης εκμετάλλευσης και της βίας στη χώρα του.
Ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά για την Ελλάδα, η Υφαντική Τέχνη της Κρήτης κινδύνευε τα τελευταία σαράντα χρόνια να χαθεί. Η Αποστολή Πηνελόπη Gandhi παίρνει το νήμα στα χέρια της με σκοπό να διασώσει το πολύτιμο αυτό εθνικό μας κεφάλαιο. Αποτελεί μία καινοτόμα, μη κερδοσκοπική πράξη του πανεπιστημίου των Ορέων που πέτυχε να ανοίξει προς την κοινωνία τις πύλες της Ακαδημαϊκής Κοινότητας. Η ομάδα της Πηνελόπη Gandhi είναι αναγκαίο να παρέμβει στην αγορά με νέες οικοτεχνικές μορφές παραγωγής που θα προάγουν την αξία και τη δύναμη του χειροποίητου. Η υφαντική τέχνη ενώνει το αληθινό με το συμβολικό. Η Αριάδνη κρατούσε το νήμα-νόημα (προέρχεται από τον νου) του πολιτισμού της Κρήτης στα χέρια της και η Λυσιστράτη έλεγε ότι θα οργανώσει την πολιτική ζωή όπως οργανώνει το εργαστήρι της, θα καθαρίσει και θα ξεμπλέξει τα νήματα….

Την έμπνευση και το συντονισμό της Αποστολής Πηνελόπη Gandhi έχει η Βαρβάρα Τερζάκη, η οποία μας εξηγεί πως παράδειγμά της και οδηγός της στο έργο αυτό είναι μια γυναίκα, η Φλωρεντίνη Καλούτση-Σκουλούδη, η οποία το 1910 στη μητρόπολη της Κρήτης, τα Χανιά, ανατρέχοντας στις ρίζες του Κρητικού Πολιτισμού, κάνει ολική επαναφορά του «αργαστηριού». Σημαντική, επίσης, ήταν και η επαφή της με τους ανθρώπους των ορεινών απομακρυσμένων περιοχών της Κρήτης και των γύρω νησιών που εκπροσωπούν με γνήσιο τρόπο τις παραδόσεις του νησιού και παράλληλα συντηρούν, διαδίδουν και μιλούν για την Τέχνη του Αργαλειού και των Υφαντών. «Στο ξεκίνημά μας», λέει η κυρία Τερζάκη «η συμμετοχή και η ανταπόκριση των γυναικών ήταν συγκρατημένη. Στη συνέχεια, όμως, και ιδιαιτέρως τον τελευταίο χρόνο, άλλαξε πολύ η διάθεσή τους και σ’ αυτό ίσως να βοηθούν και οι καιροί που περνάμε, δύσκολοι σε πολλά επίπεδα».
Η ομάδα υποστηρίζεται από σημαντικές προσωπικότητες των Γραμμάτων και της Τέχνης διεθνώς, με επικεφαλής την Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, καθηγητές από το πανεπιστήμιο της Κρήτης, από πανεπιστήμια του εξωτερικού, το κέντρο Έρευνας της Λαϊκής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, το Λύκειο Ελληνίδων Χανίων, το Ευρωπαϊκό Σχολείο. Συμμετέχουν, επίσης, σημαντικές προσωπικότητες με μεγάλο κοινωνικό έργο από την Ινδία, την Περσία και την Παλαιστίνη.
Η Αποστολή Πηνελόπη Gandhi παρουσιάζει την πρώτη της δράση με μία Έκθεση-Διάδραση που θα πραγματοποιηθεί στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου στο Ηράκλειο από την 1η έως τις 17 Νοεμβρίου. Τέσσερα παλιά αργαστήρια θα ξαναχρησιμοποιηθούν και τέσσερις λαϊκές υφάντρες θα υφαίνουν τέσσερα φυσικά νήματα με φυτικές βαφές: βαμβάκι, μετάξι, μαλλί και λινάρι. Παράλληλα οι κοινωνικοί επιστήμονες, παιδαγωγοί, αρχαιολόγοι και επιστήμονες γνωστικών αντικειμένων θα διδάξουν στα παιδιά των σχολείων της Κρήτης, αλλά και στους επισκέπτες την αρχέγονη ιερή τέχνη της υφαντικής.
Πολύ πριν έρθουν οι δύσκολες αυτές μέρες, από το πανεπιστήμιο των Ορέων είχε τεθεί και συζητηθεί δημόσια το θέμα επιστροφής στις τέχνες των χεριών, τη δημιουργία Υφαντικής Σχολής και άλλων λαϊκών τεχνών που χάνονται μέρα με τη μέρα . Η Ύφανση ως ομόνοια και αντίσταση -ας θυμηθούμε την Πηνελόπη- έχει μακρά ιστορία και οδηγεί χωρίς βία στην ισότητα και τη δικαιοσύνη, έννοιες άρρηκτα δεμένες με την ανεξαρτησία και ευημερία των λαών. Οι συνειρμοί στο νου σας…

Ιωάννα Μαυρομάτη