Οδύσσεια Reloaded – Γιατί ο Οδυσσέας φέτος είναι… γυναίκα!

Κάθε Πέμπτη και Παρασκευή, κάτι αναπάντεχο συμβαίνει στο Θέατρο Ροές, στο Γκάζι: η Οδύσσεια ξαναγράφεται αλλιώς!

Η θεατρική Ομάδα Asalto ανεβάζει το έργο «Οδύσσεια Reloaded», μια διασκευή του Ομηρικού Έπους από τον Πέτρο Σκαρμέα που έρχεται να μας αλλάξει όσα ξέραμε μέχρι σήμερα. Στο ρόλο του Οδυσσέα είναι η Τζοάννα Βρακά που μας μιλάει για αυτή την επιλογή, τις διαφορετικές σκοπιές της ιστορίας που πιάνει το έργο αλλά και την ανάγκη μας για ήρωες και την δυσκολία μας να τους απομυθοποιήσουμε. Όπως λέει και η ίδια «Η απομυθοποίηση προϋποθέτει και ανάληψη ευθύνης, χρειαζόμαστε έναν “από μηχανής Θεό”. Έχουμε ανατραφεί έτσι γιατί αυτό μας βολεύει».

Στην παράσταση Οδύσσεια reloaded παρουσιάζετε μία «διαφορετική εκδοχή» του Ομηρικού έπους. Τι θα θέλατε να πάρει μαζί του ο θεατής φεύγοντας;
Σκεφτόμαστε σήμερα την Οδύσσεια ως την επική ιστορία του Οδυσσέα, των περιπετειών και των δοκιμασιών του στην πατρίδα μετά τον Τρωϊκό πόλεμο. Όμως η Οδύσσεια -κατά την δική μας ανάγνωση- είναι παράλληλα ένας ύμνος στην πατριαρχία. Η «διαφορετική εκδοχή» έγκειται στο ότι στο δικό μας έργο επιλέγουμε να φωτίσουμε αφανείς ήρωες-σύμβολα της Οδύσσειας. Γυναίκες και άντρες των οποίων τις ιστορίες και την πιθανή αλήθεια τους, έγραψε για λογαριασμό τους το σύστημα της πατριαρχίας. Αυτό που μας αφορά, θεωρώ, να πάρει κάποιος φεύγοντας είναι αυτός ο προβληματισμός για το τι πραγματικά γνωρίζουμε για την αλήθεια και αν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια. Η Ιστορία, είθισται να γράφεται από τους νικητές. Στην δική μας εκδοχή, «πήραν τα μολύβια» οι ηττημένοι.

Το πρότυπο του Οδυσσέα ως ανθρώπου αλλά και ως άντρα- μαχητή φέρεται ως πρότυπο αξιών εδώ και πολλά χρόνια. Πιστεύετε πως αν ο Όμηρος έγραφε στο σήμερα ένα τέτοιο έργο, θα μπορούσε να έχει ως ηρωίδα του μια γυναίκα;
Η οδύσσεια είναι από τα πρώτα γραπτά μνημεία που σηματοδοτούν την εκκίνηση του δυτικού πολιτισμού και οι αναφορές του έπους στις γυναίκες μας καθιστά σαφές ότι η φωνή τους δεν ακουγόταν στην δημόσια σφαίρα. Οι γυναίκες δεν επιτρέπετο να έχουν ηγετικούς ρόλους και ο δημόσιος λόγος ορίζετο ως εγγενώς αρσενικός. Μια γυναίκα που τολμούσε να μιλήσει δημόσια η να.παρεκκλίνει του ρόλου της, στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν ήταν εξ ορισμού γυναίκα. Αντ’αυτού αναφέρεται ως μάγισσα ή ως μυθικό πλάσμα. (όπως η Κίρκη ή οι Σειρήνες).
Δε θεωρώ ότι ο Όμηρος θα μπορούσε να επιλέξει γυναίκα ως ηρωίδα του, καθώς θεωρώ ότι η ιδεολογία της πατριαρχίας δεν πρόκειται για μια ξεχασμένη ιδεολογία μακρινού πολιτισμού. Μπορεί να είναι μακρινός ως προς την χρονική απόσταση, όμως ανήκει σε μια παράδοση έμφυλου λόγου, της οποίας δυστυχώς είμαστε κληρονόμοι.

Πώς είναι για εσάς να ενσαρκώνετε τον ρόλο του Οδυσσέα, ενός άντρα που εδώ και χιλιάδες χρόνια θεωρείται πρότυπο «Alpha Male»; Τι το διαφορετικό προσφέρει η κίνηση αυτή στην ανάγνωση του έργου;
Η ιδέα του να ενσαρκώσει τον ρόλο του Οδυσσέα γυναίκα ήταν του συγγραφέα και σκηνοθέτη της παράστασης (Πέτρου Σκαρμέα) και ενώ αρχικά δεν αντιλήφθηκα ακριβώς τους λόγους της επιλογής του, μετέπειτα μου έγινε ξεκάθαρο ότι η προσέγγισή του στον Οδυσσέα είναι περισσότερο συμβολική. Μέσω του Οδυσσέα ο Όμηρος αποτυπώνει με θεαματικό τρόπο την κυρίαρχη θέση του Άντρα. Την ίδια στιγμή που οι πατριαρχικές δομές τοποθετούν την γυναίκα σε ένα συγκεκριμένο ρόλο, πολλά αγόρια είναι επίσης παγιδευμένα στο ίδιο πνιγηρό μοντέλο ανδρισμού, στο πλαίσιο του οποίου η αρρενωπότητα μετριέται σε δύναμη και δεν έχουν την δυνατότητα να είναι ευάλωτα χωρίς να πληγεί η ταυτότητα φύλου τους. Ο ορισμός του ανδρισμού συχνά σχετίζεται με την εξουσία που έχουν πάνω σε άλλους ανθρώπους. Επομένως, αυτός ο συμβολισμός δεν έχει φύλο, δεν είναι ούτε άντρας ούτε γυναίκα. Επίσης, μια γυναικεία ματιά πάνω στον Οδυσσέα θεωρήσαμε -για ευνόητους λόγους-  ότι θα μπορούσε να αποτυπώσει μια πιο ξεκάθαρη θέση στους μηχανισμούς ενός πατριαρχικού συστήματος.

Τι μπορεί να ανατρέψει και να επανοηματοδοτήσει σταθερές και διαχρονικές αξίες που έχουμε στη ζωή μας;
Πάντα θεωρούσα ότι η παιδεία είναι το ισχυρότερο όπλο μας απέναντι σε βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις που μας έχουν κληροδοτηθεί πριν καν προλάβουμε να αποκτήσουμε πολιτική συνείδηση. Μεγαλώνοντας, συνειδητοποιώ ότι σπουδαίο όπλο μας, επίσης, είναι ο έρωτας, με την καθολική έννοια. Δεν υπάρχει πιο σαφής πολιτική πράξη από τον έρωτα. Πυροδοτεί την έκθεση, την υπέρβαση και την ρίξη. Είναι μια αβέβαιη πρόθεση να ρισκάρεις όλα όσα ξέρεις, όσα θεωρείς δεδομένα και αδιάψευστα.

Θεωρείτε ότι η σημερινή εποχή έχει ανάγκη να δημιουργήσει, στον ίδιο βαθμό με τα Ομηρικά χρόνια, πανανθρώπινα ιδεώδη και ήρωες ή ζούμε στην εποχή της απομυθοποίησης;
Η απομυθοποίηση προϋποθέτει και ανάληψη ευθύνης. Η ιστορία αποδεικνύει περίτρανα ότι οι περισσότεροι εξ ημών έχουμε ανάγκη από “ήρωες”, χρειαζόμαστε έναν “από μηχανής Θεό”. Έχουμε ανατραφεί έτσι γιατί αυτό μας βολεύει. Νίπτουμε τας χήρας μας και αναζητάμε “κάποιον” ή “κάτι” να μας βγάλει από το αδιέξοδο και να αναλάβει τις δικές μας ευθύνες. Η απομυθοποίηση αυτών, συνεπάγεται το τέλος της μετατόπισης ευθυνών και δεν είμαι σίγουρη -ειδικά στην σημερινή εποχή- αν είμαστε έτοιμοι για μια τόσο μεγάλη εξέγερση. Παρ’όλα αυτά, το ελπίζω.

«Οδύσσεια Reloaded»
Ένα έπος για το γελοίο & το τραγικό
Κάθε Πέμπτη & Παρασκευή στις 21.00
Θέατρο Ροές

Στους 12.110 στίχους του Ομήρου, ο Οδυσσέας φαντάζει το απόλυτο πρότυπο του ευφυούς αρχηγού, γενναίου άνδρα και πιστού συζύγου που πάνω απ’όλα βάζει το «καλό» της πατρίδας και της οικογένειάς του. Πώς θα μπορούσαμε όμως να επανοηματοδοτήσουμε το ταξίδι του αυτό, αφαιρώντας από πάνω του τον μύθο του ήρωα που κατασκευάστηκε και υμνήθηκε χιλιάδες χρόνια τώρα αλλά παρουσιάζοντας μία εκδοχή που μπορεί να είναι πιο «κοντά» στην πραγματικότητα; Η ομάδα Asalto «ξαναδιαβάζει» με κριτικό μάτι την Οδύσσεια και δημιουργεί ένα νέο έργο επιθυμώντας να αποκαλύψει τις κρυφές ή ίσως φανερές επιθυμίες, προθέσεις, ελπίδες και ματαιώσεις που οδήγησαν τους ήρωες του Ομηρικού Έπους σε όσα μπορεί να συνέβησαν πραγματικά – πριν λειανθούν από στην προσπάθεια κατασκευής πανανθρώπινων ηρώων και ιδεωδών.

O Oδυσσέας στο έργο «Οδύσσεια Reloaded» θα σταματήσει και πάλι στο νησί της Κίρκης, θα περάσει από το νησί των Λωτοφάγων, θα συναντήσει τις σειρήνες και τον Κύκλωπα. Ο Οδυσσέας όμως και οι σύντροφοί του θα μιλήσουν σε μία «γλώσσα» που θα καταλαβαίναμε σήμερα. Ο πολυμήχανος Οδυσσέας θα καθαιρεθεί από το βάθρο του και θα ιδωθεί τώρα ως ένας άνθρωπος με τις δικές τους αδυναμίες, υστεροβουλίες και επιδιώξεις. Ήρωες που αναγκάστηκαν να σωπάσουν για να μπορέσει να λάμψει εκείνος, θα βρουν τώρα το χώρο να πουν αυτά που θέλουν αποκαλύπτοντας κι άλλες πτυχές της ιστορίας. Με γλώσσα άλλοτε αιχμηρή και άλλοτε αστεία, μέσα από ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας που διδάσκεται στα σχολεία, το έργο υπογραμμίζει τις λεπτές γραμμές ανάμεσα στο τραγικό και το γελοίο και αναζητά να εξετάσει κριτικά ζητηματα που ακόμα και σήμερα ταλανίζουν τις δυτικές και όχι μόνο κοινωνίες, όπως η πατριαρχία, η θέση της γυναίκας στο δημόσιο και ιδιωτικό χώρο, η σεξουαλική ταυτότητα, η κατασκευή της δημόσια εικόνας αλλά και η εξουσία.

Σημείωμα σκηνοθέτη:
Το θεατρικό κείμενο «Οδύσσεια Reloaded» αποτελεί μια απόπειρα διασκευής – αποδόμησης της «Οδύσσειας» του Ομήρου. Η «Οδύσσεια» περιέχει έναν ωκεανό συμβόλων και οι ερμηνείες που επιδέχεται ανά τα χρόνια είναι ποικίλες. Ο Οδυσσέας στις περισσότερες ερμηνευτικές προσεγγίσεις αναδεικνύεται ως σύμβολο αρρενωπότητας, πατριωτικής φιγούρας, πολεμικής ιδιοφυΐας, πολυμήχανης σκέψης και πιστού συζύγου. Κατά τη δικιά μου ερμηνεία, η «Οδύσσεια» αποτελεί έναν ύμνο στην πατριαρχία και στο πατριωτικό φαντασιακό ενός λαού. Μια κωμικοτραγική καταγραφή θλιβερών ηρώων. Ο Όμηρος αποτυπώνει με θεαματικό τρόπο την κυρίαρχη θέση του Άντρα μέσα από πολλές κοινωνικές εκφάνσεις (πόλεμος, ερωτικές σχέσεις, οικογένεια, φιλία, δημόσιος λόγος). Όπως, το σημείο της «Οδύσσεια» που η Πηνελόπη ζητάει από έναν από τους μνηστήρες, τον Φήμο να αλλάξει τραγούδι, τότε επεμβαίνει ο ανήλικος Τηλέμαχος λέγοντας: «Μητέρα στην καμάρα σου πήγαινε και τις δουλειές σου κοίτα, τον αργαλειό, τη ρόκα, τα πολλά λόγια δεν ταιριάζουνε πάρα στους άντρες μόνο, κι απ’ όλους πιο σε μένα, γιατί εγώ τούτο το σπίτι κυβερνώ». Εκείνη συμμορφώνεται κι επιστρέφει στο δωμάτιο της. Ο Όμηρος, μέσω αυτού του σχεδόν κωμικού αποσπάσματος, υπογραμμίζει πως ένα από τα βασικά μέρη της ενηλικίωσης ενός αγοριού είναι να επιβάλλει την κυριαρχία του στο θηλυκό γένος. Επίσης, το έργο «Οδύσσεια Reloaded» επιχειρεί να δώσει τον λόγο σε ήρωες που στην «Οδύσσεια» και στην «Ιλιάδα» αποτελούν ελάσσονος σημασίας σύμβολα, που καταναγκάζονται στη σιωπή, όπως ο Θερσιτής (στρατιώτης στον Τρωικό πόλεμο) και η Βρισηίδα (σκλάβα του Αγαμέμνονα). Το ομηρικό έπος της Οδύσσειας θα μπορούσε να ιδωθεί ως μια Βίβλος των αρχών του Δυτικού πολιτισμού. Ένα έπος για το πως ο «δυνατός» επιβάλλεται σε οτιδήποτε φαντάζει ή είναι πιο αδύναμο.

Λίγα λόγια για την ομάδα Asalto:
Η θεατρική ομάδα Asalto δημιουργήθηκε το 2019 στην Αθήνα. Η ομάδα αποτελεί μια συνάθροιση ηθοποιών και μουσικών που βρήκαν κοινό τόπο, μέσω του θεάτρου, να εκφράσουν τους φόβους, τις χαρές και τις λύπες τους. «Ζώντας αυτόν τον τρελό κόσμο γύρω μας και μέσα μας, αποφασίσαμε να αποτρελαθούμε μελετώντας αυτή την τρέλα». Το έργο που θα γίνει όχημα αυτού του σκοπού είναι το “Οδύσσεια Reloaded”. Πρόκειται για μια διασκευή – αποδόμηση πάνω στον επικό μύθο της “Οδύσσειας” του Ομήρου. Το έργο “Οδύσσεια Reloaded” αποτελεί ένα κωμικότραγικό έπος με ήρωες – σύμβολα ιδεών και αξιών που αιώνια κυοφορούνται μέσα στην ανθρώπινη ιστορία. Ένα έργο – ενθύμηση- για το γελοίο και τραγικό στοιχείο που ενυπάρχει στο είδος του ανθρώπου.

Συγγραφή Έργου – Σκηνοθεσία: Πέτρος Σκαρμέας
Ηθοποιοί: Τζοάνα Βρακά, Βασίλης Γιαννέλος, Πέτρος Σκαρμέας, Αφροδίτη Λόη
Μουσικός επί σκηνής: Αφροδίτη Λόη
Σκηνικά: Αντρέας Μεμλίκας
Σχεδιασμός Αφίσας: Αιμιλία Μπαλάσκα
Φωτογραφίες παράστασης: Τζοάνα Βρακά, Αιμιλία Μπαλασκα

Οδύσσεια Reloaded
Πρεμιέρα: Πέμπτη 24 Οκτωβρίου
Κάθε Πέμπτη & Παρασκευή στις 21.00

Εισιτήρια: 10€ προπώληση, 12€ στο ταμείο του θεάτρου, 5€ μειωμένο για άνεργους και φοιτητές, ατέλεια για ηθοποιούς & ΑΜΕΑ.

Online: www.ticketservices.gr

Θέατρο Ροές
Ιάκχου 16, Γκάζι
Τηλ.: 210-3474312.
Fb: ΡΟΕΣ θέατρο / ROES theater