Hidden gems

Ο Αρχαιολόγος και Ομότιμος Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Βασίλης Λαμπρινουδάκης, ξεναγεί αποκλειστικά τους αναγνώστες του Deluxe, στα άγνωστα διαμάντια και στις ανεξερεύνητες ιστορικές διαδρομές της Νάξου.

Where to go:
Στον Ναό του Απόλλωνα στο νησάκι Παλάτια. Ο ναός χτίστηκε από τον τύραννο Λύγδαμη γύρω στο 530 π.Χ. Έχει θέα προς τη Δήλο, πατρίδα του Απόλλωνα. Το κτίριο προβλεπόταν να έχει περιστύλιο. Όμως ποτέ δεν τελείωσε και από το περιστύλιο τοποθετήθηκαν μόνο τα θεμέλια στη ΝΑ του πλευρά, όπου και ε΄ναι ορατά. Ο σηκός του ναού ολοκληρώθηκε και ήταν σε χρήση ως το τέλος της αρχαιότητας, αλλά και αργότερα, όταν μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Η μνημειώδης πύλη του σηκού βρίσκεται από την αρχαιότητα στην αρχική της θέση.

Στο Επιτόπιο Μουσείο στην Μητρόπολη της Νάξου. Μια σπάνια εμπειρία: Έχουν διατηρηθεί επί τόπου τα καλά διατηρημένα ερείπια του τείχους της Μυκηναϊκής πόλης και δίπλα τους ένα τμήμα νεκροταφείου με τάφους του 11ου – 10ου π.Χ. αιώνα, που καλύφθηκαν γύρω στο 700 π.Χ. από ένα τύμβο και αποτέλεσαν το ηρώο, όπου λατρεύθηκαν οι πρόγονοι-ιδρυτές της κλασικής πόλης-κράτους της Νάξου μέχρι και τον 2ο μ.Χ. αιώνα. Έχει ακόμη διατηρηθεί σε τμήμα του ώρου δείγμα των σπιτιών που κάλυψαν τον τύμβο μετά τον 2ο αιώνα.

Στον Ναό του Διονύσου στα Ύρια. Στο ιερό αυτό, που ο χώρος του έχει διαμορφωθεί σε ένα ελκυστικό πάρκο, παρακολουθεί κανείς μια αδιάκοπη ιστορία λατρείας και ζωής από τη 2η χιλιετία π.Χ μέχρι και την εποχή του Χριστού. Επίσης, σε τέσσερις διαδοχικούς ναούς από τον 8ο μεχρι 6ο π.Χ. αιώνα διαβάζει με μοναδικό τρόπο τη γέννηση και τα πρώτα βήματα της μεγάλης Ιωνικής αρχιτεκτονικής.

Στον Ναό της Δήμητρας στο Σαγκρί. Εδώ μπορεί κανείς να θαυμάσει έναν αρχαίο ναό του 6ου π.Χ. αιώνα που έχει κατασκευασθεί ολόκληρος από μάρμαρο και έχει αναστηλωθεί με αυθεντικό υλικό μέχρι τα επιστύλια. Στο κτίριο αυτό βλέπει ακόμα κανείς την ανακάλυψη των αρχιτεκτονικών εκλεπτύνσεων (‘οπτικών διορθώσεων’, όπως καμπύλες γραμμές αντί ευθειών, συγκλίσεις καθ’ ύψος), αλλά και την πρώτη δημιουργία εσωτερικού καλλιτεχνικού χώρου (δηλ. αρχιτεκτονική διαμόρφωση ώστε το εσωτερικό του κτιρίου να φαίνεται μεγαλύτερο από ότι είναι). Σ’ένα μικρό μουσείο κοντά στο ιερό μια άλλη μεγάλη προσφορά της Νάξου στον πολιτισμό, η συμβολή στη δημιουργία της μεγάλης πλαστικής μπορεί να διαβαστεί στα γλυπτά αναθήματα από το ιερό που εκτίθενται εκεί.

Στην Παναγιά Δροσιανή: Εκκλησία της Παρθένου Μαρίας κοντά στο χωριό Μονή με τρία παρεκκλήσια προσκολλημένα στο βόρειο τμήμα και σπάνιες τοιχογραφίες του 7ου αιώνα π.Χ.

Στην Παναγιά Πρωτόθρονη: Εκκλησία αφιερωμένη στην Παρθένο Μαρία στο χωριό Χαλκί, που χρησιμοποιείται από τον 7ο αιώνα μέχρι σήμερα.

Στη Σπηλιά στο βουνό του Ζα: Το σπήλαιο κατοικήθηκε από την Νεολιθική και Νωρίτερη Κυκλαδική περίοδο μέχρι και τους κλασσικούς χρόνους. Είναι προσβάσιμο μέσω ενός μονοπατιού το οποίο ξεκινάει από την πηγή Αριών, κοντά στο χωριό Φιλότι.

Πύργος Χειμμάρου: Κυκλικό κτήριο του 4ου π.Χ. αιώνα, φτιαγμένο αποκλειστικά από μάρμαρο, που σώζεται σε ύψος 15μ. με τέσσερις ορόφους. Ήταν μέρος ενός συγκροτήματος με αγροτικές και γεωργικές εγκαταστάσεις, πιθανότατα το σπίτι ενός πλούσιου γαιοκτήμονα.

Κοντά στον όρμο του Πάνορμου, στην νοτιοανατολικη ακτή της Νάξου, μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα διατηρητέα ερείπια ενός οχυρού της τρίτης π.Χ. χιλιετίας, με πέντε πεταλόσχημους προμαχώνες και μικρούς χώροι εσωτερικά προσβάσιμους από μικρούς διαδρόμους.

Στα αρχαία λατομία μαρμάρου του Απόλλωνα στην βορειοανατολική ακτή της Νάξου βρίσκεται το μεγαλύτερo σωζόμενο αρχαιοελληνικό άγαλμα. Έμεινε στο λατομείο ατέλειωτο τον 6ο αιώνα π.Χ. αιώνα. Σχεδιάστηκε ως άγαλμα του θεού Διόνυσου, που θα φορούσε μακρύ ένδυμα και θα κρατούσε με το δεξί του χέρι ένα κάνθαρο.

Στην κοιλάδα του Φλεριού, ανατολικά του χωριού Μέλανες μπορεί κανείς να δει δύο υπερφυσικού μεγέθους αγάλματα κούρων του 6ου π.Χ. αιώνα που εγκαταλείφθηκαν ατέλειωτα στα αρχαία λατομεία, τα ερείπια ενός υδραγωγείου που μετέφερε νερό μέσω ενός τούνελ από εκεί στη Νάξο, καθώς και ερείπια ενός ιερού, όπου έχουν διατηρηθεί δείγματα της εξαιρετικής δουλειάς των Ναξίων μαρμαρογλύφων. Στην διαδρομή από την πόλη προς το Φλεριό έχουν διατηρηθεί και είναι επισκέψιμα πολλά τμήματα του αρχαίου υδραγωγείου.

Βασιλική του Αγ.Στεφάνου: Στο δρόμο που οδηγεί από την Χώρα στην Αγγίδια βρίσκονται τα ερείπια μιας μεγάλης εκκλησίας του 6ου αιώνα μ.Χ. με δύο μεταγενέστερες φάσεις. Δίπλα τους έχει αναδειχθεί ένα τμήμα του αρχαίου υδραγωγείου

Hidden gems
Did you know
• Ζήστε την παρουσία προϊστορικών ανθρώπων κοντά στα ερείπια ενός αρχαίου σπιτιού της 4ης χιλιετίας π.Χ. στο βόρειο άκρο της Παραλίας στη Χώρα
• Βουτήξτε στη θάλασσα της Γρόττας για να δείτε τη βυθισμένη προκυμαία της πόλης της Νάξου από τον Βορριά, όπως ήταν από τη 2η π.Χ. χιλιετία και μετά
• Ξέρετε ότι υπήρχε θέατρο στην αρχαία Νάξο;
• Καταπληκτικό: Στην περιοχή της Στελίδας βρέθηκαν πρόσφατα σίγουρα ίχνη του ανθρώπων Νεάντερταλ!
• Επισκεφθείτε ένα ατόφιο Ρωμαϊκό κτήριο: Η “Τρανή Φουντάνα” στη Χώρα ήταν η δεξαμενή, στην οποά κατέληγε το υδραγωγείο που μετέφερε νερό από τις Μέλανες στη Νάξο.
• Ξέρετε ότι κάτω από το ναό του Διονύσου στα Ύρια υπάρχει μια σειρά από τρεις παλιότερους ναούς που ξεκινά από τον 8ο π.Χ. αιώνα;
• Μαζί με τον Πύργο του Χειμάρρου τα ερείπια ενός άλλου, λιγότερο γνωστού Πύργου ΒΑ του χωριού Τρίποδες, του Πϋργου της Πλάκας, αποτελούν σπάνιο δείγμα των επιβλητικών εγκαταστάσεων στα πλούσια αγροκτήματα της αρχαίας Νάξου
• Στην κορυφή του απότομου λόφου νοτιοανατολικά του ναού της Δήμητρας στην περιοχή Σαγκρί, ο οικισμός του Απαλίρου αποτέλεσε από τον 7ο αιώνα μ.Χ και μετά το κύριο οχυρωμένο κέντρο της Νάξου.
• Στο υψίπεδο δυτικά του χωριού Τσικαλαριό θα βρείτε μια εντυπωσιακή νεκρόπολη του 9ου – 8ου π.Χ. αιώνα, που αποτελείται από κυκλικούς μεγαλιθικούς τάφους.
• Σ’ ένα ταπεινό ναό του 7ου αιώνα π.Χ. και στα λατομεία μαρμάρου των Μελάνων θα δείτε την αρχή της δημιουργίας των διάκοσμων μεγάλων θυρωμάτων σε εισόδους επισήμων οικοδομημάτων. Μια πιο εξελιγμένη μορφή αυτής της Ναξιακής δημιουργίας είναι η Πορτάρα του 6ου π.Χ. αιώνα. Μέσω της κλασικής αρχιτεκτονικής τα μεγάλα θυρώματα αποτελούν μέχρι σήμερα βασικό στοιχείο “απόδοσης κύρους” σε κτίρια, με εφαρμογή ακόμη και σε αμερικανικούς ουρανοξύστες
• Είχε και η Νάξος Μυκηναϊκούς θολωτούς τάφους. Ένας τέτοιος σώζεται στο χωριό Κωμιακή.